وصيت نامه داريوش بزرگ
 
اينك من از دنيا ميروم بيست وپنج كشور جزء امپراتوري ايران است. و در تمام اين كشور ها پول ايران رواج دارد، وايرانيان درآن كشور ها داراي احترام هستند. و مردم كشور ها در ايران نيز داراي احترام هستند .جانشين من خشايار شاه بايد مثل من در حفظ اين كشور ها بكوشد. وراه نگهداري اين كشور ها آن است كه در امور داخلي آنها مداخله نكند و مذهب وشعائر آنان را محترم بشمارد، اكنون كه من از اين دنيا مي روم تو دوازده كرور، دريك  زر درخزانه سلطنتي داري و اين زر يكي از اركان قدرت تو ميباشد. زيرا قدرات پادشاه فقط به شمشير نيست بلكه به ثروت نيز هست. البته به خاطر داشته باش تو بايد به اين ذخيره بيفزايي نه اينكه از آن بكاهي . من نمي گويم كه در مواقع ضروري از آن برداشت نكن ، زيرا قاعده اين زر در خزانه آن است كه هنگام ضرورت از آن برداشت كنند ،   اما در اولين فرصت آنچه برداشتي به خزانه برگردان. مادرت آتوسا برمن حق دارد پس پيوسته وسايل رضايت خاطرش را فراهم كن، ده سال است كه من مشغول ساختن انبار هاي غله، در نقاط مختلف كشور هستم و من روش ساختن اين انبار ها را كه از سنگ ساخته مي شود، وبه شكل استوانه هست در مصر آموختم و چون انبار ها پيوسته تخليه مي شود، حشرات در آن بوجود نمي آيند و غله دراين انبار ها چند سال مي ماند بدون اينكه فاسد شود، و تو بايد بعد از من به ساختن انبار هاي غله ادامه بدهي، تا اينكه همواره آذوقه دو و يا سه سال كشور در آن انبار ها موجود باشد. و هر ساله بعد از اينكه غله جديد بدست آمد، از غله موجود در انبار ها براي تامين كسري خواروبار از آن استفاده كن، و غله جديد را بعد از اينكه بوجاري شد به انبار منتقل نما، و به اين ترتيب تو هرگز براي آذوغه در اين مملكت دغدغه نخواهي داشت، ولو دو يا سه سال پياپي خشكسالي شود. هرگز دوستان ونديمان خود را به كار هاي مملكتي نگمار، و براي آنها همان مزيت دوست بودن با تو كافي است. چون اگر دوستان ونديمان خود را به كار هاي مملكتي بگماري، و آنان به مردم ظلم كنند و استفاده  نامشروع نمايند، نخواهي توانست آنها را به مجازات برساني چون با تو دوست هستند، و تو ناچاري رعايت دوستي بنمايي. كانالي كه من ميخواستم بين شط نيل و درياي سرخ بوجود بياورم هنوز به اتمام نرسيده، و تمام كردن اين كانال از نظر بازرگاني وجنگي خيلي اهميت دارد، تو بايد آن كانال را به اتمام برساني وعوارض عبور كشتي ها از آن كانال نبايد آنقدر سنگين باشد، كه ناخدايان كشتي ها ترجيح بدهند كه از آن عبور نكنند. اكنون من سپاهي به طرف مصر فرستادم تا اينكه در اين قلمرو ، نظم و امنيت برقرار كند ، ولي فرصت نكردم سپاهي به طرف يونان بفرستم، و تو بايد اين كار را به انجام برساني . با يك ارتش قدرتمند به يونان حمله كن، و به يونانيان بفهمان كه پادشاه ايران قادر است مرتكبين فجايع را تنبيه كند. توصيه ديگر من به تو اين است كه هرگز دروغ گو و متملق را به خود  راه نده، چون هردوي آنها آفت سلطنت هستند و بدون ترحم دروغ گو را از خود دور نما . هرگز عمال ديوان را بر مردم مسلط نكن ، و براي اينكه عمال ديوان بر مردم مسلط نشوند ، قانون ماليات وضع كردم كه تماس عمال ديوان با مردم را خيلي كم كرده است، و اگر اين قانون را حفظ كني عمال حكومت با مردم زياد تماس نخواهند داشت. افسران وسربازان ارتش را راضي نگه دار و با آنها بدرفتاري نكن. اگر با آنها بد رفتاري كني آنها نخواهند توانست معامله متقابل كنند . اما در ميدان جنگ تلافي خواهند كرد ولو به قيمت كشته شدن خودشان باشد، و تلافي آنها اينطور خواهد بود كه  دست روي دست مي گذارند، و تسليم مي شوند تا اينكه وسيله شكست خوردن تو را فراهم كنند . امر آموزش را كه من شروع كردم ادامه بده وبگذار اتباع تو بتوانند بخوانند وبنويسند، تا اينكه فهم وعقل آنها بيشتر شود وهر چه فهم وعقل آنها بيشتر شود ، تو با اطمينان بيشتري  ميتواني سلطنت كني .، همواره حامي كيش يزدان پرستي باش . اما هيچ قومي را مجبور نكن كه از كيش تو پيروي نمايد و پيوسته و هميشه به خاطر داشته باش كه هركس بايد آزاد باشد، و از هر كيش كه ميل دارد پيروي نمايد، .بعد از اينكه من زندگي را بدرود گفتم . بدن من را بشوي و آنگاه كفني را كه من خود فراهم كرده ام، بر من به پيچان و در تابوت سنگي قرار بده و در قبر بگذار . اما قبرم را كه موجود است، مسدود نكن تا هرزماني كه ميتواني وارد قبر بشوي و تابوت سنگي مرا در آنجا ببيني و بفهمي ، كه من پدر تو پادشاهي مقتدر بودم و بر بيست وپنج كشور سلطنت ميكردم ، مردم و تو نيز مثل من خواهي مرد. زيرا سرنوشت آدمي اين است كه بميرد ، خواه پادشاه بيست وپنج كشور باشد خواه يك خاركن، و هيچ كس در ان جهان باقي نخواهد ماند . اگر تو هر زمان كه فرصت بدست مي آوري وارد قبر من بشوي و تابوت را ببيني ، غرور وخود خواهي برتو غلبه خواهد كرد ، اما وقتي مرگ خود را نزديك ديدي ، بگو قبر مرا مسدود نمايند و وصيت كن كه پسرت قبر تو را باز نگه دارد تا اينكه بتواند تابوت حاوي جسد تو را ببيند، .زنهار زنهار ، هرگز هم مدعي وهم قاضي نشو، اگر از كسي ادعايي داري موافقت كن يك قاضي بيطرف آن ادعا را مورد رسيدگي قرار دهد ، و راي صادر نمايد . زيرا كسي كه مدعي است اگر قاضي هم باشد ظلم خواهد كرد، .هرگز از آباد كردن دست برندار . زيرا كه اگر از آباد كردن دست برداري كشور تو رو به ويراني خواهد گذاشت، زيرا اين قاعده است كه وقتي كشوري آباد نمي شود به طرف ويراني مي رود . درآباد كردن ، حفر قنات و احداث جاده وشهر سازي را در درجه اول قرار بده، .عفو وسخاوت را فراموش نكن و بدان بعد از عدالت برجسته ترين صفت پادشاهان عفو است، و سخاوت ، ولي عفو بايد فقط موقعي بكار بيفتد كه كسي نسبت به تو خطايي كرده باشد، و اگر به ديگري خطايي كرده باشد، و تو خطا را عفو كني ظلم كرده اي زيرا حق ديگري را پايمال نموده اي، .بيش از اين چيزي نميگويم، اين اظهارات را با حضور كساني كه غير از تو در اينجا حاضر هستند، كردم . تا اينكه بدانند قبل ازمرگ من اين توصيه ها را كرده ام، و اينك برويد و مرا تنها بگذاريد زيرا احساس ميكنم مرگم نزديك شده است.
در تصاوير حكاكي شده  بر سنگهاي تخت جمشيد هيچكس عصباني نيست. هيچكس سوار  بر اسب نيست. هيچكس را در حال تعظيم نميبينيد. هيچكس سر افكنده و شكست خورده نيست، هيچ قومي بر قوم ديگر برتر نيست، و هيچ تصوير خشني در آن وجود ندارد. از افتخارهاي ايرانيان اين است كه هيچگاه برده داري در ايران مرسوم نبوده است. در بين صدها پيكره تراشيده شده بر سنگهاي تخت جمشيد حتي يك تصوير برهنه و عريان وجود ندارد، براي ايرانيان عزيز بگو تا يادمون بمونه چي بوديم. آنچه در تمام تخت جمشيد، جلب نظر ميكند رعايت كامل تقارن است.  تعداد ستونهاي هر تالار عددي زوج است. در تمام نقش روي ديواره ها  تقارن را ميبينيم. دولت هخامنشي بر اكثر دولتهاي همجوار خود تسلط كامل داشت، و همين امر باعث استفاده از تمدن و هنرهاي مردمي آن دولتها گرديد. نقش برجسته ها چقدر با آثار مصر باستان شبيه هستند. بدنها از روبرو و صورت و پاها از نيمرخ اند، و يا مثلا گاو بالداري كه در مدخل تالار ورودي تخت جمشيد قرار دارد، كاملا شبيه آثار آشوريان است. عده اي بر اين گمانند كه اين نقشها جنبه نمادين و افسانه اي داشته اند. اين عقيده با ارائه شكل سر ستونها بيشتر قابل قبول ميگردد. در سرستونها از سه حيوان خاص استفاده شده است. و اين سه شكل بارها در تخت جمشيد ديده ميشود. گاه به صورت منفرد و گاه به شكل در هم آميخته. در نقش برجسته ها و فضاي مطرح در تخت جمشيد، نكته قابل توجه در تاكيد بر عظمت نمايي است. حتي ارتفاع واقعي ستونها و خود صفه تخت جمشيد، نسبت به اشل انساني جنبه عظمت جويي را به خوبي القا ميكند.

منبع:گل ياس

 اولين اعلاميه حقوق بشر:
اينك  كه به ياري  مزدا ، تاج  سلطنت ايران  و بابل  و كشورهاي جهات اربعه را به سر گذاشته ام، اعلام مي كنم : كه تا روزي كه من زنده هستم و مزدا توفيق سلطنت را به من مي دهد، دين و آيين و رسوم ملتهايي كه من پادشاه آنها هستم، محترم خواهم شمرد و نخواهم گذاشت كه حكام و زير دستان من ، دين و آئين و رسوم ملتهايي كه من پا دشاه آنها هستم، يا ملتهاي ديگر را مورد تحقير قرار بدهند، يا به آنها توهين نمايند.  من از امروز كه تاج سلطنت را به سر نهاده ام، تا روزي كه زنده هستم و مزدا توفيق سلطنت را به من مي دهد، هر گز سلطنت خود را بر هيچ ملت تحميل نخواهم كرد و هر ملت آزاد است، كه مرا به سلطنت خود قبول كند يا ننمايد و هر گاه نخواهد مرا پا دشاه خود بداند، من براي سلطنت آن ملت مبادرت به جنگ نخواهم كرد . من تا روزي كه پا دشاه ايران و بابل و كشورهاي جهات اربعه هستم، نخواهم گذاشت، كسي به ديگري ظلم كند و اگر شخصي مظلوم واقع شد، من حق وي را از ظالم خواهم گرفت و به او خواهم داد و ستمگر را مجازات خواهم كرد.  من تا روزي كه پادشاه هستم، نخواهم گذاشت ما ل غير منقول يا منقول ديگري را به زور يا به نحو ديگر، بدون پرداخت بهاي آن و جلب رضايت صاحب مال، تصرف نمايد من تا روزي كه زنده هستم، نخواهم گذاشت كه شخصي، ديگري را به بيگاري بگيرد و بدون پرداخت مزد، وي را بكار وادارد . من امروز اعلام مي كنم ، كه هر كس آزاد است، كه هر ديني را كه ميل دارد، بپرسد و در هر نقطه كه ميل دارد سكونت كند، مشروط بر اينكه در آنجا حق كسي را غضب ننمايد، و هر شغلي را كه ميل دارد، پيش بگيرد و مال خود را به هر نحو كه مايل است، به مصرف برساند، مشروط به اينكه لطمه به حقوق ديگران نزند . من اعلام مي كنم، كه هر كس مسئول اعمال خود مي باشد و هيچ كس را نبايد به مناسبت تقصيري كه يكي از خويشاوندانش كرده، مجازات كرد، مجازات برادر گناهكار و برعكس به كلي ممنوع است، و اگر يك فرد از خانواده يا طايفه اي مرتكب تقصير ميشود ، فقط مقصر بايد مجازات گردد، نه ديگران من تا روزي كه به ياري مزدا، سلطنت مي كنم، نخواهم گذاشت كه مردان و زنان را بعنوان غلام و كنيز بفروشند، و حكام و زير دستان من، مكلف هستند ، كه در حوزه حكومت و ماموريت خود، مانع از فروش و خريد مردان و زنان بعنوان غلام و كنيز بشوند، و رسم بردگي بايد به كلي از جهان برافتد . و از مزدا خواهانم، كه مرا در راه اجراي تعهداتي كه نسبت به ملتهاي ايران و بابل و ملتهاي ممالك اربعه عهده گرفته ام ، موفق گرداند.